Personeelstekort in de koudetechniek is een toenemende zorg. In de verschillende lagen van het koeltechnische bedrijf is behoefte aan mensen met kennis. Maar waar zijn die te vinden? Tal van initiatieven van onder meer de NVKL moeten leiden tot nieuwe aanwas.
Tekst: Martijn Louws
Als het om personeelsgebrek gaat ervaart José Komin van koeltechnisch bedrijf IJskoud vooral problemen aan de bovenkant. “Ik bedoel dus het mbo+- en hbo-niveau. Dan praat je in de praktijk over de werkvoorbereiders en projectleiders. Het is lastig om de juiste mensen voor zulke functies te vinden. Als het gaat om de echt technische mensen, profiteren wij natuurlijk van onze eigen opleidingsschool, waarin we samenwerken met het ROVC in Amsterdam.”
Belang van communicatieve vaardigheden
Als het gaat om de hoger opgeleiden, merkt Komin dat de markt tegenwoordig vraagt om een ander type persoon. “Waar je vroeger kon doorstromen van de techniek naar het management, is dat nu een stuk lastiger. Dat heeft vooral te maken met de communicatieve vaardigheden van de monteur jegens de klant. Waar vroeger een hoofd technische dienst echt een zuiver technische achtergrond had, zit op die plek nu vaak een hoog opgeleide facilitair manager als sparringpartner. Deze mensen hebben vaak een niet-technische achtergrond. Vroeger loste je het vaak samen met de klant op, nu is het meer: ‘Ik hoor graag van je welke vervangingen of grote onkosten ik volgend jaar op de begroting moet zetten, want ik kom niet graag voor onvoorziene kosten te staan’. Dat maakt het lastig voor de zuiver koeltechnische mensen waar ze mee praten.”
Doeners en praters
Dat laatste heeft ermee te maken dat een technicus volgens Komin vaak meer een doener dan een prater is. “Naast vaardigheden als verbanden kunnen leggen en analytisch denken, moet je ook de klant kunnen meenemen in het proces. Dat is echt wel iets anders, daarvoor moet je goed zijn opgeleid.” Komin vraagt zich dan ook af of dit allemaal ooit terugkomt in één persoon. “Een doener is geen denker, en denkers willen veel minder vaak doen. Bij IJskoud vangen we dit op door verschillende mensen te laten samenwerken: de ervaren monteur, een technische man of vrouw, een werkvoorbereider en een collega die commercieel sterk is. Zoals we dat bij IJskoud noemen: een technisch team en een communicatief team. Samenwerken, dat is de sleutel.”
Als het gaat om hoger opgeleiden, merkt Jose Komin (IJskoud) dat de markt om een ander type persoon vraagt.
‘Werk wordt steeds interessanter en veelzijdiger’
Overigens betekent het feit dat men bij IJskoud momenteel alleen hoger opgeleid personeel zoekt niet dat het bedrijf op andere vlakken stil blijft staan. “Nieuwe technologieën, nieuwe koudemiddelen en nieuwe milieutechnische eisen maken het werk van de monteur steeds interessanter en veelzijdiger. Er kan meer, de techniek wordt steeds beter en met de digitalisering en de komst van meer data krijgt het werk er een extra dimensie bij. Hierdoor wordt het werk wel steeds complexer. Daarom zeg ik: blijf opleiden. Dat mag nooit ophouden. In geen enkele laag en op geen enkel niveau van een koeltechnisch bedrijf.”
Investeren in mensen
Als het om personeelstekorten gaat, zit de pijn overal, stelt Roelof Robbertsen van Aeres Tech. En dat baart hem zorgen. “Je ziet dat mensen niet meer doorstromen. De technische mensen zijn hard nodig in het veld en krijgen niet meer de kans om een positie hogerop te bekleden. Aan de andere kant zien we minder nieuwe aanwas in de BBL-trajecten. Het is weer erger dan een jaar geleden.” Robbertsen doet ook een beroep op de koeltechnische bedrijven. “Zij moeten investeren in mensen en niet alleen ervaren krachten aannemen. Je kunt ook jonge jongens met weinig ervaring opleiden, dat heeft als voordeel dat je ze nog een beetje kunt kneden.”
Instroom van buiten
Dat laatste vraagstuk wordt de komende periode wellicht relevant, als bedrijven buiten de koeltechniek vanwege de coronacrisis moeten afslanken. Robbertsen: “Er zijn bedrijven met een groot aantal technische mensen in dienst. Die zouden een aanwinst kunnen zijn voor onze sector en een deel van de personeelstekorten kunnen oplossen, maar dan moeten ze wel worden aangenomen.”
‘Nieuwe mensen moet je maken’
Bij de NVKL is men het met Robbertsen eens. “Je hoort weleens: zelf opleiden is zo’n gedoe. En het kost veel geld. Maar nieuwe mensen moet je maken, zeg ik dan.” Aan het woord is Brenda Witzier, projectmanager onderwijs en arbeidsmarkt bij de NVKL. Volgens haar is de nood in de sector hoog. “Om dit op te lossen moet je opleiden. Je kunt niet met z’n allen zeggen: we nemen alleen ervaren krachten aan. Zeker niet nu, met de coronacrisis en het mogelijke ontslag van technische mensen bij bedrijven buiten onze sector. Zoals Robbertsen zegt, kunnen die mensen weleens heel goed van pas komen. Maar dan moet men wel bereid zijn om deze mensen om te scholen.”
Speciaal instroomtraject
De NVKL kijkt samen met Opleidingscentrum GO° naar mogelijkheden om deze doelgroep – technische mensen die vanwege corona hun baan verliezen – te verleiden om voor de koeltechniek te kiezen. “Hiervoor ontwikkelen we een speciaal instroomtraject. Vergeet niet, we zijn een kleine markt en twee klassen van twintig mensen zou al fantastisch helpen. Die mensen kunnen we zo kwijt in de markt.” Witzier schetst een markt waarin 3.000 echte koeltechniekers actief zijn. “Hiervan zijn 550 mensen 55 jaar of ouder. Dat betekent dat we binnen nu en tien jaar te maken krijgen met een grote uitstroom van mensen die met pensioen gaan. Met andere woorden: nieuwe aanwas is noodzakelijk. We kunnen iedereen gebruiken.”
Brenda Witzier (NVKL): “Nieuwe aanwas is noodzakelijk. We kunnen iedereen gebruiken.”
Scholing, zij-instroom en intern opleiden
On die nieuwe aanwas te realiseren, wordt op drie trajecten ingezet, namelijk scholing, zij-instroom en intern opleiden. “De komende periode kijken we naar activiteiten uit het verleden die echt hebben geholpen. Wat hebben we gedaan en wat heeft echt geleid tot nieuwe aanwas? Daar gaan we vervolgens op inzetten”, zegt Witzier.
‘Technische kennis droogt op’
Volgens Robbertsen zou het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap er goed aan doen om opnieuw te kijken naar de onderwijsstructuren. “Het lager technisch onderwijs moet terug, zeg maar de lts van vroeger. Die jongens van vandaag de dag sleutelen niet meer aan hun brommer, ze zitten achter het scherm. Ze groeien er ook mee op, ouders hebben tegenwoordig steeds vaker een kantoorbaan en minder technische kennis. Zij geven dus ook geen kennis meer door, en daar komt bij dat die jongens niet meer in een schuurtje sleutelen aan machines. Dat leidt ertoe dat de technische kennis opdroogt.”
Specifieke leerlijn koeltechniek
Robbertsen pleit daarnaast voor meer technische vakken op het vmbo. En hij is voorstander van een specifieke leerlijn koeltechniek binnen dat onderwijs. “Nu kunnen de jongens en meiden op het vmbo kiezen voor de richting installatietechniek en elektrotechniek. Als daar eenmaal voor wordt gekozen, wordt later niet meer zo snel specifiek de stap gezet naar de koeltechniek.” Het feit dat er vaak wordt geroepen dat het koeltechnische vak sexyer moet worden ‘verkocht’, vindt Robbertsen onzin. “Het is een bijzonder interessant vak, een vak waarin allerlei technische facetten aanbod komen. Van elektrotechniek tot installatietechniek en koeltechniek. Dat weten jongeren echt wel, maar ze moeten ermee in aanraking komen. Dat begint met een aparte leerlijn voor de koeltechniek, al vroeg bij de start van de opleiding.”
“Als het om personeelstekorten gaat, zit de pijn overal”, stelt Roelof Robbertsen (Aeres Tech).
Nieuwe initiatieven
De NVKL heeft in dat kader lesmateriaal ontwikkeld voor mbo-opleidingen. “Binnen de mbo-opleidingen hebben leerlingen keuzedelen, en er is nu ook een keuzedeel koude- en klimaattechniek beschikbaar voor installatietechnische, elektrotechnische- en mechatronische opleidingen. Dat is nieuw. We hopen dat een aantal leerlingen hiervoor kiest en zo de koudetechniek leert kennen en erin geïnteresseerd raakt.” Het is een optie naast de al bekende BBL-trajecten voor de koudetechniek op niveau 2 en 3. Witzier: “De afgelopen vijf jaar hebben 480 leerlingen via deze trajecten hun mbo-diploma koudetechniek behaald. We hopen dit aantal te kunnen vergroten via de nieuwe, gerichte initiatieven.”
